Marmara Denizi’nde Müsilaj Tehlikesi Büyüyor

HABERİN KÖŞE YAZISI

Marmara Denizi'nde Alarm Zilleri: Müsilaj Tehlikesi Geri Döndü!

Hazırlayan: Dr. Mehmet Levent Sevik - Uzman Antropolog

Marmara Denizi Neden Kirleniyor?

Marmara Denizi son yıllarda yoğun kirlilik tehdidiyle karşı karşıya. Evsel ve endüstriyel atık suların kontrolsüz deşarjı, tarımsal faaliyetlerden kaynaklı kimyasal atıklar, gemi atıkları, kıyı dolgu ve betonlaşmaları ile kanalizasyon sistemlerinin yetersizliği, bu tehdidin temel nedenlerini oluşturuyor. Uzmanlar, en büyük sorunlardan birinin bölge halkının kendini bu sorunun bir parçası olarak görmemesi ve bu konuda yeterince sorumluluk almaması olduğunu belirtiyor.

Balıkçılıkla geçimini sağlayan kesimlerde ise günlük ekonomik kaygılarla yapılan bilinçsiz avcılığın, başta müsilaj olmak üzere ekosistemde zincirleme felaketlere yol açtığı vurgulanıyor.

Kirlenmenin Kaynakları

Evsel ve endüstriyel atıklar

Tarımsal kimyasallar

Kıyı dolguları ve betonlaşma

Kanalizasyon ve altyapı eksiklikleri

Gemi ve balıkçılık atıkları (örneğin hayalet ağlar)

Deniz tabanı tarama faaliyetleri (trol avcılığı)

Bu faktörlerin tümü, Marmara Denizi'nin doğal yaşamını tehdit ediyor. Özellikle Nilüfer ve Biga Çayları gibi akarsular, sanayi kaynaklı atıklarla Marmara'ya ciddi kirlilik taşıyor. En gözle görülür sonuçlardan biri ise “deniz salyası” olarak bilinen müsilaj.

Müsilaj Nedir? Nasıl Oluşur?

Müsilaj, deniz bitkileri ve mikroorganizmalar tarafından salgılanan yapışkan bir maddedir. Normalde deniz ekosistemi içinde dengeli bir şekilde çözümlenen bu madde, çevresel dengenin bozulmasıyla birlikte hızla çoğalır ve deniz yüzeyini kaplar.

Biyolojik olarak süreç şu şekilde işler:

Fitoplanktonlar, güneş ışığı ve besin maddeleriyle organik madde üretir.

Bu maddeler, zooplanktonlar tarafından tüketilir.

Ortaya çıkan organik atıklar, deniz tabanına çöker ve bakteriler tarafından ayrıştırılır. Ancak bu ayrışma sürecinde fazla oksijen tüketilir.

Eğer organik madde (POM) fazlalığı olursa, alt sularda oksijen seviyesi düşer ve bu da müsilaj patlamasına neden olur.

Balık Türleri Alarmda: Ekosistem Dengesizliği

Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mustafa Sarı’ya göre Marmara’da balık türlerinin çeşitliliği %25 azalmış durumda. Hamsi, istavrit, sardalya, lüfer gibi ekonomik değeri yüksek türlerde %20 oranında azalma gözlenirken; köpek balığı ve vatoz gibi dip balıklarında ise %100’e yakın artış var.

Bu değişimin nedenlerinden biri müsilaj, diğeri ise kontrolsüz ve yoğun avcılık. Müsilaj nedeniyle dipteki oksijenin tükenmesi, yüzey balıklarının sayısını azaltırken, oksijene daha az ihtiyaç duyan istilacı türlerin çoğalmasına zemin hazırlıyor.

Yeni İstilacılar

Marmara Denizi'nde giderek artan bazı istilacı türler:

Kaplan balığı

Balon balığı

Aslan balığı

Bu türlerin ekonomik bir değeri olmamakla birlikte, yerel türleri yok etmeleri nedeniyle ciddi ekolojik tehdit oluşturdukları belirtiliyor.

Çözüm Önerileri: Ne Yapılmalı?

1. Balıkçı Teknesi Sayısı Azaltılmalı: Marmara gibi dar alanlı bir denizde 3500 balıkçı teknesinin faaliyet göstermesi sürdürülebilir değil.

2. Çoklu Av Araçları Yasaklanmalı: Radar sistemleri ve küçük gözlü ağlarla yapılan plansız avcılık yasaklanmalı.

3. Sıkı Denetim Gerekli: Avlanan miktara sınırlama getirilmeli, filonun yapısı ve av türleri net olarak tanımlanmalı.

4. Kanalizasyon Altyapısı Yenilenmeli: Marmara kıyılarındaki tüm il ve ilçeler altyapılarını modernize etmeli, doğrudan denize boşaltım yasaklanmalı.

5. Akarsular Islah Edilmeli: Ergene, Sakarya, Susurluk, Meriç, Biga, Nilüfer gibi akarsuların sanayi atıklarından arındırılması için ağır yaptırımlar uygulanmalı.

6. Toplumsal Bilinç Artırılmalı: Okullardan başlayarak halkın tamamına çevre bilinci kazandırılmalı.

7. Trol Avcılığı Yasaklanmalı: Deniz tabanına zarar veren yöntemler kaldırılmalı.

8. Av Yasakları Uzatılmalı: Yasal sınırın altındaki balıkların yakalanması tamamen engellenmeli.

9. Kamuoyu Oluşturulmalı: Basın, reklam, afiş ve kampanyalarla toplumun ilgisi çekilmeli. Gençlerin yer aldığı çevre projeleri desteklenmeli.

10. Gönüllü Temizlik Organizasyonları Kurulmalı: Toplu temizlik günleri ve mahalle temelli çevre grupları oluşturulmalı.

Sonuç

Müsilaj, sadece çevresel değil, aynı zamanda sosyo-ekonomik bir krizdir. Marmara Denizi'ni kurtarmak için bilimsel veriye dayalı, bütüncül ve kararlı bir müdahale şart. Bu hem doğa için hem de geleceğimiz için atılması gereken acil bir adımdır.