Srebrenitsa Katliamı: Avrupa’nın Unutulmaz Kara Lekesi

Srebrenitsa katliamı, 11 Temmuz 1995’te Bosna-Hersek’te yaşandı ve Avrupa topraklarında II. Dünya Savaşı’ndan sonra gerçekleşen en büyük soykırım olarak tarihe geçti. Katliamda, en az 8.372 Boşnak erkek ve çocuk, Bosnalı Sırp birlikler tarafından sistematik biçimde katledildi. Olay, uluslararası toplumun zamanında müdahale edememesinin acı bir örneği olarak da hafızalarda yer etti.

Srebrenitsa Katliamı'nın Tarihsel Arka Planı

Bosna Savaşı, 1992 yılında Yugoslavya’nın dağılma sürecinde başladı. Sırplar, Boşnak ve Hırvatlara karşı etnik temizlik politikası yürüttü. Savaş boyunca yüz binlerce insan hayatını kaybetti, milyonlarca kişi yerinden edildi. Srebrenitsa, BM tarafından 1993 yılında “güvenli bölge” ilan edilse de, bu karar sahada hiçbir zaman uygulanamadı.

1995 yılı Temmuz ayında Bosnalı Sırp komutan Ratko Mladić öncülüğündeki birlikler, Srebrenitsa’ya girerek kentteki Boşnak sivilleri teslim aldı. Kadın ve çocuklar kamyonlarla bölgeden çıkarılırken, erkek ve genç erkek çocuklar ormanlık alanlara götürüldü. Bu kişiler günler süren operasyonlarla sistematik şekilde infaz edildi.

Toplu Mezarlar ve Delillerin Gizlenmesi

srebrenitsa katliamı sonrasında kurbanların cesetleri, bölgeye dağıtılmış çok sayıda toplu mezara gömüldü. Katliamın hemen ardından Sırp güçleri bu mezarların yerlerini gizlemek amacıyla bazı cesetleri traktörlerle başka yerlere taşıdı. Bu strateji, delilleri karartmaya yönelik sistematik bir çabaydı. Ancak savaş sonrası başlatılan kazılarda yüzlerce toplu mezar tespit edildi. Her yıl yeni mezarlar açılmaya ve kurbanlar kimliklendirilmeye devam ediyor.

Bugün hâlâ bazı kurbanların kalıntılarına ulaşılamamış durumda. DNA analizleriyle teşhis edilen bedenler, her yıl 11 Temmuz’da Potoçari’deki Anıt Mezarlık’ta düzenlenen törenlerle toprağa veriliyor.

Uluslararası Yargı Süreci ve Adalet Arayışı

Katliamdan sonra başlatılan uluslararası soruşturmalarda, BM tarafından kurulan Uluslararası Eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesi (ICTY), katliamı “soykırım” olarak tanımladı. Ratko Mladić, Radovan Karadžić ve diğer birçok üst düzey Sırp yetkili, savaş suçu, insanlığa karşı suç ve soykırım suçlarından yargılandı ve mahkum edildi.

2007 yılında Uluslararası Adalet Divanı da, srebrenitsa katliamı için “soykırım” tanımı yaptı. Ancak bu tanım sadece Srebrenitsa’ya özgü tutuldu, Bosna genelinde yaşanan diğer katliamlar bu kapsamın dışında bırakıldı.

30 Yıl Sonra Srebrenitsa: Hafıza, Yas ve Adalet

srebrenitsa katliamı, aradan geçen onlarca yıla rağmen Bosna halkının kolektif hafızasında taze bir yara olarak duruyor. Her yıl düzenlenen anma törenleriyle hem hayatını kaybedenler anılıyor hem de benzer trajedilerin bir daha yaşanmaması için çağrılar yapılıyor.

Katliam, yalnızca askeri bir vahşet değil, aynı zamanda siyasi, diplomatik ve insani başarısızlıkların toplamı olarak değerlendiriliyor. BM’nin pasifliği, uluslararası toplumun seyirci kalışı ve etnik kimlik üzerinden yürütülen propaganda, bu olayın gerçekleşmesinde önemli rol oynadı.

Günümüzde Bosna-Hersek’te etnik gerilimler hâlâ hissedilirken, srebrenitsa katliamı, barış inşası ve geçiş dönemi adaleti alanında küresel bir referans noktası olarak kabul ediliyor.