Siyasette "Mutlak Butlan" Tartışması
MUTLAK BUTLAN NEDİR, SİYASETTE MUTLAK BUTLAN
Mutlak Butlan Nedir, Hangi Durumlarda Uygulanır?
Bir hukuki işlemin başından itibaren hukuken yok sayılması anlamına gelen mutlak butlan, “tam geçersizlik” halidir. İşlem gerçekleşmiş gibi gözükse de hukuken hiç yapılmamış sayılır .
Uygulanma Koşulları
Türk Medeni Kanunu’nun 145. maddesi uyarınca mutlak butlan; özellikle evlilik, sözleşme gibi işlemlerde şu hallerde ortaya çıkar:
1. Evlenme sırasında eşlerden biri hâlâ başka biriyle evliyse.
2. Evlilik anında bir taraf ayrım yapma gücünden sürekli yoksunsa (ölçülebilir akıl yetisi yokluğu).
3. Eşler arasında yakın hısımlık (kan veya kayın, alt/üst hısımlık) varsa.
4. Evliliğe engel olacak düzeyde akıl hastalığı varsa .
Bunun dışında; hukuka, kamu düzenine, genel ahlaka aykırılık, şekil şartlarının ihlali, konu imkânsızlığı ya da işlem yapanın tam ehliyetsizliği de mutlak butlanı doğurabilir .
Nispi Butlan ile Arasındaki Fark
Mutlak butlan durumunda işler her zaman dava konusu olabilir, süreye tabi değildir, hukukî düzeltme imkânı yoktur ve mahkeme re’sen belirler.
Nispi butlan ise belirli bir süre içinde ve ilgili tarafça ileri sürülmesi gerekir. Bu geçersizlik “göreli” olup, kamu düzenini ilgilendirmez .
Dava Hakkı ve Hukukî Süreç
146. maddeye göre, Cumhuriyet savcısı re’sen, yani kendiliğinden bu davayı açabilir. Ayrıca “ilgisi olan herkes” (eş, mirasçılar, yakınlar vb.) bu davayı başlatabilir .
Süre sınırlaması yoktur—yeni ya da geçmişe ait tüm işlemler için dava açılabilir .
Hukukî Sonuçlar
Mahkeme kararı ile işlem en baştan geçersiz sayılır. Evlilik örneğinde, eşler hukuken hiç evlenmemiş kabul edilir.
Ancak çocukların soy bağı korunur; miras hakkı gibi haklar bu süreçten etkilenmez .
Mal rejimi ve nafaka gibi sonuçlar, mümeyyiz ya da iyi niyetli taraf lehine yeniden şekillenebilir.
SiyasetSiyasette "Mutlak Butlan" Tartışması:
Kurultay İptali ve Kayyum Riski Gündemde
CHP içinde devam eden kurultay krizinde “mutlak butlan” kavramı gündemin merkezine oturdu. Parti içinden bazı hukukçular, yapılan son kurultayın usule aykırı olduğu gerekçesiyle "mutlak butlan"la iptal edilmesi gerektiğini savunuyor. Bu iddialar, yalnızca CHP’yi değil, Türkiye siyasetinin demokratik işleyişini de yakından ilgilendiriyor.
Hukuken Mutlak Butlan Nedir, Siyasette Ne Anlama Gelir?
Türk Medeni Kanunu ve Borçlar Kanunu'na göre “mutlak butlan”, kamu düzenine, hukuka veya ahlaka aykırılık taşıyan işlemlerin baştan itibaren geçersiz sayılmasıdır. Hukuki olarak böyle bir işlemin yapılmamış kabul edilmesi gerekir.
Siyasette ise bu kavram özellikle siyasi partilerin iç tüzükleri, genel kurul kararları ve kongre süreçlerinde gündeme gelir. Eğer bir siyasi partide yapılan genel kurul ya da kongre;
1. Usulüne uygun çağrılmadıysa,
2. Delegelerin iradesi gasp edildiyse,
3. Gizli oy-açık tasnif ilkesi ihlal edildiyse,
4. Parti tüzüğüne aykırı işlem yapıldıysa,
bu durumlar mutlak butlanla geçersizlik gerekçesi olabilir.
CHP Kurultayı Üzerinden Değerlendirme
Kemal Kılıçdaroğlu’na yakın bazı çevreler, 2023 CHP Kurultayı’nda usule aykırılıklar olduğunu öne sürerek kurultayın iptal edilmesini istemişti. Bazı hukukçulara göre, eğer mahkeme bu kurultayı “mutlak butlan” ile geçersiz sayarsa, bu durumda yeni yönetimin atanması mümkün olmayabilir.
Kılıçdaroğlu’nun “Görevi kabul etmezsem, kayyum atanabilir” açıklaması da bu bağlamda anlam kazanıyor. Zira mahkeme mutlak butlan kararı verirse, mevcut yönetim düşer ve parti mahkeme tarafından kayyuma devredilebilir.
Demokratik Endişeler ve Hukuki Riskler
Siyaset bilimciler bu süreci “hukuki müdahalenin demokratik temsil hakkını gölgeleme riski” olarak görüyor. Eğer bir partinin iç işleyişi yargı eliyle iptal edilir ve idare kayyuma geçerse:
1. Parti üyelerinin iradesi yok sayılmış olur.
2. Diğer siyasi partiler için de benzer davaların önü açılır.
3. Siyasal istikrar zarar görebilir.
Ancak karşıt görüşte olanlar ise “hukukun üstünlüğü” gereği, yasadışı işlemlerin iptal edilmesini savunuyor.
Benzer Uygulamalar: HDP Örneği
Geçmişte HDP’li belediyelere yönelik “kayyum atamaları” benzer hukukî temellerle gerçekleşti. Ancak siyasi partilere kayyum atanması, Türkiye siyaset tarihinde nadir görülen bir durum olur. Bu nedenle CHP gibi kurumsal geçmişe sahip bir partide böyle bir senaryo, hem hukuki hem siyasi anlamda emsal teşkil edebilir.
Web.tv
