#Afetlerde Asker Görevi

EMASYA Olsaydı Maraş Depremine Müdahale Farklı Mı Olurdu?

TÜRKİYE'nin İmdat Valfi EMASYA Türkiye’nin güvenlik ve afet yönetimi tarihinde kritik rol oynayan EMASYA Protokolü, 2010 yılında kaldırılmasının ardından yıllarca kamuoyunun gündeminden uzak kalmıştı. Ancak 6 Şubat 2023’te yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremler, EMASYA benzeri bir yapının yokluğunun nelere mal olabileceğini yeniden tartışmaya açtı. 1997 yılında imzalanan ve 2010’da yürürlükten kaldırılan EMASYA, özellikle doğal afetlerde ve büyük çaplı toplumsal krizlerde askerî birliklerin hızlı müdahalesine olanak tanıyan planlı bir güvenlik ve yardım protokolüydü. --- EMASYA Nedir? Hangi Amaçla Kuruldu? EMASYA, “Emniyet, Asayiş ve Yardımlaşma Protokolü”nün kısaltmasıdır. İçişleri Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı arasında 1997 yılında imzalanmış; Türkiye genelinde her il için hazırlanmış önleyici müdahale ve yardım planlarıyla kriz anlarında ordunun devreye girmesini sağlamayı hedeflemiştir. Protokole göre, askerî birlikler valilik onayı olmaksızın olağanüstü durumlarda iç güvenliğe müdahale edebiliyor; toplumsal olaylara, terör saldırılarına ve büyük doğal afetlere anında yanıt verebiliyordu. --- Tatbikatlarla Hazırlanan Planlı Sistem EMASYA’nın en dikkat çekici yönlerinden biri, detaylı yıllık tatbikatlarla canlı tutulmasıydı. Her ilin EMASYA planı vardı ve senaryolara göre tatbikatlar yapılırdı: *Büyük deprem, sel, isyan, saldırı gibi durumlar senaryolaştırılırdı. *Asker, jandarma, emniyet, sağlık ve yerel yönetimler tatbikata dahil olurdu. *Sahada mobil hastaneler, gıda ve barınma lojistiği, arama kurtarma zinciri test edilirdi. *Kriz anında hangi birliğin hangi görevle hangi noktaya gideceği önceden belliydi. --- Maraş Depreminde EMASYA Olsaydı Ne Olurdu? 6 Şubat 2023'te yaşanan ve 11 ili etkileyen depremlerde arama-kurtarma faaliyetleri ilk 48 saatte yetersiz kaldı. Vatandaşlar, "Asker neden hemen sahaya inmedi?" sorusunu sıkça sordu. İşte bu noktada EMASYA’nın yokluğu tartışılmaya başlandı. Eğer EMASYA yürürlükte olsaydı: *TSK birlikleri, emir beklemeden, önceden belirlenmiş plan dahilinde bölgelere sevk edilirdi. *Askerî araç, vinç, kepçe, sahra hastaneleri ilk saatlerde hazır olurdu. *İletişim ve koordinasyon, tatbikat deneyimi sayesinde daha organize sağlanırdı. *Gıda, barınma ve güvenlik alanlarında devletin ilk refleksi çok daha hızlı olabilirdi. Bu nedenlerle, deprem sonrası kamuoyunda “EMASYA’nın kaldırılması stratejik bir boşluk yarattı mı?” sorusu yeniden gündeme geldi. --- EMASYA’nın Sağladığı Avantajlar *Olağanüstü durumlarda hızlı ve organize müdahale *Her il için detaylı operasyon ve yardım planları *Askerî ve sivil kurumlar arasında önceden planlanmış koordinasyon *Kriz yönetimi sürecinde emir-komuta zincirinin netliği *Doğal afetlerde arama kurtarma ve yardımın hızla devreye girmesi --- EMASYA Neden Kaldırıldı? 2010’da yürürlükten kaldırılan protokol, dönemin hükümeti tarafından demokratikleşme ve sivilleşme politikaları kapsamında ele alındı. Kaldırılma gerekçeleri şunlardı: *Askerin iç güvenlikteki rolünü azaltmak, *Sivil otoritenin ön plana çıkmasını sağlamak, *EMASYA’nın “askerî vesayetin bir aracı” olduğu iddiaları, *Hukuki sınırlarının belirsizliği ve keyfi müdahale endişesi. --- Bugün EMASYA Olmalı mı? Her ne kadar EMASYA protokolü kaldırılmış olsa da, yaşanan büyük afetler ve krizlerde oluşan organizasyon eksiklikleri, kamuoyunda benzer bir yapının yeniden tesis edilmesi gerektiği yönünde görüşleri artırdı. Askerî yetkinin istismar edilmeden, sadece kriz anlarında devreye girecek şekilde yeniden tanımlanması gerektiği savunuluyor.